Kladovo, 13. februar – Ove godine obeležava se 190 godina od donošenja Sretenjskog ustava (1835–2025), jednog od najznačajnijih dokumenata u istoriji Srbije. Sretenjski ustav, koji je usvojen 15. februara 1835. godine u Kragujevcu, predstavljao je prvi moderni ustav Srbije i jedan od najnaprednijih ustava tog vremena u Evropi. Vodeći se značajnom jubileju, Biblioteka „Centar za kulturu“ Kladovo pripremila je izložbu publikacija iz svog knjižnog fonda koje svedoče o značaju Sretenjskog ustava.
Istorijski kontekst
Ustav je donet u vreme vladavine kneza Miloša Obrenovića, nakon oslobođenja Srbije od osmanske vlasti, kada se težilo modernizaciji države. Ustav je napisao Dimitrije Davidović, srpski novinar, diplomata i političar, inspirisan evropskim ustavima tog doba, posebno francuskim i belgijskim.
Glavne odlike Sretenjskog ustava
Podela vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku
Građanska prava i slobode, poput slobode govora, neprikosnovenosti privatne svojine i jednakosti pred zakonom
Ukidanje feudalnih odnosa i zabrana ropstva
Državljanstvo za sve stanovnike Srbije
Uspostavljanje Saveta kao kontrole kneževe vlasti
Ukidanje ustava
Iako je bio izuzetno napredan, Sretenjski ustav je izazvao oštre reakcije Osmanskog carstva i velikih sila, posebno Rusije i Austrije, koje su vršile pritisak da se ustav ukine. Knez Miloš ga je, pod tim pritiskom, suspendovao već u martu 1835. godine, samo mesec dana nakon usvajanja.
Značaj Sretenjskog ustava
Uprkos kratkom važenju, Sretenjski ustav ostao je simbol srpske težnje ka slobodi, demokratiji i modernizaciji. On je utro put kasnijim ustavnim rešenjima i obeležio početak razvoja ustavnosti u Srbiji. Danas se 15. februar slavi kao Dan državnosti Srbije, u znak sećanja na Sretenjski ustav i početak Prvog srpskog ustanka (1804).
