Bor, 4. oktobra – „Politika“ je nedavno, 27. septembra, objavila članak prof. dr Stevana M. Stankovića naslovljen „Banja za dve srpske dinastije“, naučnika koji je ranijih godina dosta učinio na polju istraživanja Brestovačke banje i Zlotskih pećina. Stanković je 2022. godine objavio i zapaženo delo „Turizam Srbije“, često je posećivao prirodne lepote borskog kraja i svojevremeno pomagao da se Banja jorgovana, Lazareva pećina i Verinjikica verodostojno prikažu javnosti.
U svom obimnom tekstu u „Politici“ posebno naglašava da je „obnovi i usponu Brestovačke banje na poseban način, početkom ovog veka, doprinela Radmila Ležajić, višegodišnja predsednica Turističkog saveza opštine Bor“.
Danas penzionisani profesor Beogradskog univerziteta, Stevan M. Stanković, još naglašava:
„Osnovno obeležje Brestovačkoj banji, koju okružuje zakonom zaštićeni prostor, daju njeni rezidencijalni, zdravstveni i ugostiteljski objekti, od kojih su neki specifične arhitektonske konstrukcije, građe, izgleda i namene i predstavljaju svojevrsni muzej građevinarstva i arhitekture. Ovo utoliko pre, što su objekte zidali predstavnici obe srpske dinastije – Obrenovići i Karađorđevići. Po ovoj osobini Brestovačka banja spada u red malobrojnih kraljevskih banja Srbije, kako se to često podseća u sredstvima turističke propagande. Građevinski objekti, kao spomenici kulture, detaljno su prikazani u radu štampanom 1952. godine u Glasniku Etnografskog instituta SANU u Beogradu.“
Profesor Stanković je potanko opisao mnoge pojedinosti iz istorijata banje, kao i dragoceni doprinos nemačkog rudarskog inženjera Herdera (1776–1838), prevashodno u knjizi „Rudarsko putovanje po Srbiji“ koja je sa nemačkog 1845. prevedena na srpski. Nije zaboravio ni ulogu Stevana Mačeja (1823–1889), okružnog lekara, čija se studija (objavljena u Arhivu za celokupno srpsko lekarstvo 1888. godine) i danas uvažava jer donosi izvorna zapažanja i objašnjenja.
Ogroman doprinos razvoju ove banje, podseća dr Stanković, dali su kneginja Ljubica i knjaz Miloš Obrenović, te Petar i Aleksandar Karađorđević. Posle 1945. godine dolazi do zatišja, pa autor teksta u rubrici „Među nama“, prof. dr Stevan M. Stanković, naglašava period obnove u vreme aktivnosti Radmile Ležajić.
Bilo je tu još nekih pomaka, ali i zastoja, nebrige i neshvatanja značaja i vrednosti Brestovačke banje. Da li je danas bolje? Ne, nije. Nažalost, i sem periodičnih dešavanja (na primer, manifestacija „Dani Brestovačke banje“ u drugoj polovini avgusta) i još ponečeg, ovaj biser turizma i zdravlja, srpske istorije i kulture – skrajnut je, u nekim segmentima i prepušten sudbini.
Zaista je šteta što Grad Bor, u današnje doba kada je lokalna kasa sve punija, ne posvećuje više pažnje prelepoj Brestovačkoj banji. Ako su tu mogli kraljevi i kneževi da grade i ordiniraju, zašto se aktuelna vlastodržačka elita sklanja ili olako prelazi preko takvog sjaja i lepote?
